تاریخچه عکس های هوایی در ایران

عکس های هوایی یا Aerial photography   به تکنیک ثبت عکس از سطح زمین از نقاط مرتفع یا هوا گفته می‌شود. این اصطلاح اغلب در مورد عکس‌هایی به‌کار می‌رود که از هوا برداشت شده‌است. عکس‌هوایی عبارت است از یک تصویر واقعی از عوارض و خصوصیات ظاهری سطح زمین که توسط هواپیما یا کوادکوپتر و با استفاده از یک دوربین عکس‌برداری هوایی گرفته شده‌اس

یکی از روشهای متداول تهیه نقشه بویژه نقشه‌برداری از مناطق وسیع و شهرهای بزرگ و نیز مناطقی که امکان نقشه برداری زمینی در آنها وجود ندارد، نقشه برداری هوائی یا روش فتوگرامتری می‌باشد که پس از طراحی پرواز و عکسبرداری هوایی، نقشه با طی مراحل تبدیل عکس به نقشه، تهیه می گردد.

اولین عکس هوایی ایران، توسط یک خلبان سوییسی به نام والتر هولتزر در سال ۱۹۱۴ گرفته شده است. زمین بزرگ خالی که میان بافت مسکونی و باغات قرار دارد «میدان مشق» می‌باشد و دروازه جنوبی آن که در آن عکس مشخص است، همان «سردر باغ ملی» است.
اولین عکسبرداری هوائی در ایران در سال ۱۳۳۱ از حوزه زاینده رود اصفهان  توسط شرکت K.L.M به منظور انجام امور عمرانی آن حوزه انجام گرفت. از سال ۱۳۳۲ با آغاز فعالیت سازمان نقشه برداری کشور، به صورت پیوسته عکسبرداری هوایی انجام گرفته‌ است.

بطور کلی عکسبرداری پوششی کشور ( از تمامی مناطق کشور ) در مقیاس‌های پنجاه و پنج هزارم مربوط به دهه سی هجری شمسی، بیست هزارم مربوط به دهه چهل و چهل هزارم مربوط .به دهه هفتاد انجام گرفته است. همچنین عکسبرداری هوایی ده‌هزارم و پنج هزارم از اکثر شهرهای کشور از سال 1335تا کنون توسط سازمان نقشه برداری کشور انجام گرفته است.
اولین سری عکسهای هوائی سراسری ایران را یک شرکت آمریکائی در سال 1955 تا 1957میلادی  (1334 تا 1336هجری شمسی ) با مقیاس 1:50000 و 1:50000 تهیه کرد. در این پروژه تکمیل و برطرف کردن نواقص مربوط به مناطق مرزی، 13 سال بطول انجامید . اصلی ترین هدف در این عکسبرداری تهیه نقشه پوششی 1:50000 و 1:250000 بود.
سری دوم عکسبرداری پوششی ایران توسط سازمان نقشه برداری کشور با مقیاس 1:20000 از سال 1343 (1964 میلادی) آغاز و تا سال 1349بخش عمده ای از کار انجام گردید. با توجه به قانون ملی شدن جنگل‌های کشور (مصوب 27/10/1341 هيأت‌وزيران) و نیز ماده 9 آیین نامه اجرایی قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی موضوع اجرای ماده 56 قانون حفاظت و بهره برداری مصوب 16/7/1373، یکی از منابع قابل استناد در زمینه تشخیص اراضی ملی از مستثنیات، عکس های هوائی پوششی کشور در سالهای 1345 تا 1349 می باشد.
در شکل زیر وضعیت عکسهای هوائی 1:20000 مذکور و سازمان متولی واگذاری آن نشان داده شده است.

تفاوت عکس هوایی با نقشه از نقطه نظر تصویر

نقشه، یک تصویر قائم از سطح زمین است. این تصویر به یک نسبت معین (که اصطلاحاً مقیاس نقشه نامیده می‌شود) کوچک شده‌است. به عبارت بهتر، پرتوهایی که نقاط روی سطح زمین را بر روی سطح یک نقشه تصویر می‌کنند موازی یکدیگر بوده و در نتیجه تصویر حاصل به یک نسبت مشخص کوچک می‌شود؛ ولی عکس‌هوایی یک تصویر مرکزی است و پرتوهایی که نقاط روی سطح زمین را بر روی فیلم دوربین تصویر می‌کنند همگی از یک نقطه به نام مرکز تصویر (مرکز پرسپکتیو) عبور می‌کنند. تصویر مرکزی اساساً ماهیتی سه‌بعدی دارد و به همین علت، اندازه‌گیری اختلاف ارتفاع بین عوارض گوناگون، با استفاده از یک‌سری تجهیزات ویژه، امکان‌پذیر است. مقیاس یک نقشه در سرتاسر سطح یک نقشه، ثابت است در حالی‌که مقیاس یک عکس‌هوایی در سرتاسر سطح آن یکسان نیست. یکسان نبودن مقیاس در سطح یک عکس‌هوایی به علت یکسان نبودن ارتفاع نقاط گوناگون در سطح عکس رخ می‌دهد.

ارتفاع نقاط گوناگون بر روی سطح یک نقشه به روش‌های متنوعی نوشته می‌شود یا به نمایش درمی‌آید، در صورتی‌ که اندازه‌گیری اختلاف ارتفاع نقاط بر روی عکس‌های هوایی، احتیاج به تخصص، مهارت و تجهیزات ویژه دارد. از سوی دیگر، عوارض قراردادی مانند مرزهای سیاسی، تقسیمات کشوری، اسامی عوارض و … بر روی نقشه‌ها نوشته می‌شوند، در حالی که یک عکس‌هوایی فاقد این نوع از اطلاعات است.